23 Canh Tang Sở 庚桑楚

trích:

Trang Tử 莊子 Nam Hoa Kinh

 

庚桑楚 (I)

Canh Tang Sở (I)

1. 老聃之役，有庚 桑楚者，偏得老聃 之道，以北居畏壘 之山。其臣之畫然 知者去之，其妾之 挈然仁者遠之。擁 腫之與居，鞅掌之 為使。居三年，畏 壘大穰。畏壘之民 相 與言曰：「庚桑 子之始來，吾洒然 異之。今吾日計之 而不足，歲計之而 有餘。庶幾其聖人 乎！子胡不相與尸 而祝之，社而稷之 乎？」 2. 庚桑子聞之，南 面而不釋然。弟子 異之。庚桑子曰： 「弟子何異於予？ 夫春氣發而百草生 ，秋正得而萬寶成 。夫春與秋，豈無 得而然哉？天道已 行 矣。吾聞至人， 尸居環堵之室，而 百姓猖狂不知所如 往。今以畏壘之細 民，而竊竊焉欲俎 豆予於賢人之間， 我其杓之人邪！吾 是以不釋於老聃之 言。」 3. 弟子曰：「不然 。夫尋常之溝，巨 魚無所還其體，而 鯢鰌為之制；步仞 之丘，巨獸無所隱 其軀，而㜸狐為之 祥。且夫尊賢授能 ，先善與利，自古 堯、舜以然，而況 畏壘之民乎！夫子 亦聽矣！」 4. 庚桑子曰：「小 子來！夫函車之獸 ，介而離山，則不 免於罔罟之患；吞 舟之魚，碭而失水 ，則螻蟻能苦之。 故鳥獸不厭高，魚 鼈不厭深。夫全其 形生之人，藏 其身 也，不厭深眇而已 矣！且夫二子者， 又何足以稱揚哉！ 是其於辯也，將妄 鑿垣牆而殖蓬蒿也 。簡髮而櫛，數米 而炊，竊竊乎又何 足以濟世哉！舉賢 則民相軋，任 知則 民相盜。之數物者 ，不足以厚民。民 之於利甚勤，子有 殺父，臣有殺君， 正晝為盜，日中穴 阫。吾語女，大亂 之本，必生於堯、 舜之間，其末存乎 千世之後。千 世之 後，其必有人與人 相食者也。」

1. Học trò Lão Đam, có người là Canh Tang Sở, riêng hiểu đạo của Lão Đam, sang Bắc, ở núi Úy Lũy. Đầy tớ thầy, hạng ngôn ngoan rạch ròi bỏ thầy (1)! Vợ lẽ thầy, hạng chầm vập yêu thương xa thầy (2)! Lũ ỏng bủng cùng thầy ở! Phường lem luốc để thầy sai (3)! Ở ba năm, miền Úy Lũy khá to! Dân ở Úy Lũy nói với nhau rằng: — Thầy Canh Tang Sở lúc mới đến, chúng ta bâng khuâng lấy làm lạ. Nay chúng ta: ngày tính ra không đủ (4)! năm tính ra thì có thừa! Có lẽ thánh nhân chăng? Các bác! Sao ta không cùng nhau lập đền đài mà thờ phụng? 2. Thầy Canh Tang Sở nghe chuyện, quay mặt sang nam bẽn lẽn. Học trò lấy thế làm lạ. Thầy Canh Tang nói: — Các con! Có lạ gì ta? Kìa hơi xuân tới mà trăm loài cỏ xanh! Thu vừa sang mà muôn của báu thành! Kìa xuân cùng thu phải rằng không có đức gì mà được thế sao? Đạo cả đã nhuần thấm rồi! Ta nghe bậc chí nhân ngồi trơ trong chiếc nhà bao tường đất, mà trăm họ rông cuồng, không biết là đi đâu… Nay đem dân miền Úy Lũy, mà lén lút muốn dâng cỗ bàn cho ta ở giữa đám hiền nhân! Ta có lẽ là hạng người môi gáo sao? Vì thế ta bẽn lẽn với lời của Lão Đam. 3. Học trò thưa: — Không phải thế! Kìa trong rạch một tầm, một trượng, cá lớn không có chỗ dong thân mà bống, mại là giỏi! Trên gò (5) một bước, một nhận, muông lớn không có chỗ náu hình, mà cầy, cáo (6), là hay! Vả chăng tôn người hiền; cất người tài; lấy thiện và lợi làm đầu; thì xưa Nghiêu, Thuấn đã thế rồi, huống chi là dân Úy Lũy! Thầy cũng nghe họ thôi! 4. Thầy Canh Tang bảo: — Các con lại đây! Kìa giống muông lật xe, một mình lìa núi, thì không khỏi cái lo bẫy lưới. Loài cá nuốt thuyền, mắc cạn mà mất nước, thì kiến, bọ có thể làm khổ được. Cho nên chim không chán cao; cá, giải không chán sâu. Mà con người giữ toàn xác và sống của mình, giấu thân mình, cũng không chán sâu xa, kín đáo mà thôi. Vả lại hai người vua ấy, lại đâu đáng để ngợi khen. Về sự phân biệt của họ, khác nào khoét láo tường, vách, mà trồng cỏ bồng, cỏ tranh! Lần từng sợi tóc mà chải đầu! Đếm từng hạt gạo mà thổi cơm! Len lén vậy, lại đâu đủ để giúp đời! Cất người giỏi thì dân khuynh loát nhau. Dùng người khôn thì dân ăn trộm nhau. Mấy cách ấy, chẳng đủ cho dân thuần hậu. Đối với lợi, dân nó siêng năng lắm. Con có kẻ giết cha! Tôi có kẻ giết vua! Ban ngày ăn trộm! Giữa trưa khoét ngạch! Ta bảo các con, cái gốc loạn lớn sinh ra từ thời Nghiêu, Thuấn. Mà cái ngọn còn mãi cho đến sau nghìn đời. Sau nghìn đời, tất có chuyện người với người ăn thịt lẫn nhau!